درباره توزیع بودجه استانی چه می‌دانیم؟
حدود پنج درصد از بودجه عمومی کشور معمولاً سهم اعتبارات استانی است؛ اعتباراتی که به طور اختصاصی برای توزیع میان دستگاه‌ها و نهادهای اجرایی استانها در نظر گرفته شده و در دل بودجه عمومی کشور گنجانده می‌شود. با این حال، اطلاعات بسیار محدودی درباره آن به صورت عمومی در دسترس است.
البته تأمین مالی نهادهای استانی محدود به بودجه استانی نیست. بسیاری از دستگاه‌های اجرایی در استان‌های ایران به طور جداگانه از بودجه ملی تغذیه می‌شوند؛ به عنوان نمونه، اعتبارات «ادارات آموزش و پرورش کل استانها»، که یکی از بزرگ‌ترین ارقام بودجه سالانه کشور را به خود اختصاص می‌دهد، در زیر ردیف‌های وزارت آموزش و پرورش در بودجه ملی گنجانده می‌شود. یا ادارات آب و برق منطقه‌ای نیز ردیف‌های بودجه خود را در بودجه ملی دارند. برخی دستگاه‌ها هم از بودجه ملی و هم از بودجه استانی تغذیه می‌شوند که در ادامه به یکی دو نمونه از آن‌ها اشاره خواهد شد.
نکته مهم در این میان، نبود شفافیت در بودجه استانی است. با وجود ابعاد نسبتاً بزرگ آن (حدود ۵ درصد از بودجه عمومی)، هیچ اطلاعات شفافی درباره نحوه توزیع بودجه استانی میان دستگاه‌های استانی در دسترس عموم قرار نمی‌گیرد. در واقع تنها اطلاعات موجود از بودجه استانی، جمع کل هزینه‌های جاری و عمرانی ردیف‌های مرتبط با هر استان است؛ در حالی که مشخص نیست این ارقام چگونه و میان کدام دستگاه‌ها توزیع می‌شوند.
این مهم‌ترین سوالی است که این گزارش می‌کوشد با استناد به تنها منبع موجود، یعنی یک گزارش قدیمی از بودجه سال ۱۴۰۰، پاسخی منطقی برای آن فراهم کند.
چرا گزارش بودجه استانی سال ۱۴۰۰
بر اساس جست‌وجوهای سایت ایران‌بودجه، در یک اتفاق کم‌سابقه در سال ۱۴۰۰، دولت به همراه لایحه بودجه یک جلد کتابچه با عنوان «گزارش بودجه استانی» منتشر کرد. این کتابچه نسبتاً مفصل، اطلاعات زیادی درباره نحوه تقسیم منابع بودجه استانی و حتی منابع بودجه ملی میان استانها ارائه می‌دهد. اطلاعاتی که می‌توان با استناد به آن‌ها شمایی کلی از جریان توزیع بودجه استانی ترسیم کرد.
بی‌تردید اعداد و ارقام لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ در جریان تصویب در مجلس تغییر کرده‌اند. از این مهم‌تر، ارزش پول رسمی در سال‌های اخیر به شدت افت کرده و طبعا هزینه دستگاه‌های اجرایی، از جمله ادارات کل استانها، نیز بدون شک افزایش قابل ملاحظه‌ای داشته است؛ بنابراین، دیگر نمی‌توان به اعداد و ارقام این گزارش استناد کرد. اما با نگاهی به داده‌های این گزارش، می‌توان تصویری کلی از نظام توزیع بودجه استانی در اختیار روزنامه‌نگاران و پژوهشگران قرار داد؛ تصویری که نشان می‌دهد بسیاری از دستگاه‌های اجرایی، به جز اعتباراتی که در ردیف‌های بودجه ملی به آن‌ها اختصاص داده شده، از بودجه استانی نیز مبالغی دریافت می‌کنند.
برای درک بهتر این موضوع می‌توان به بودجه دو نهاد، یعنی اداره کل زندان‌ها و سازمان تبلیغات اسلامی، اشاره کرد. بر اساس گزارش‌های متعارف بودجه، تصور عمومی این است که تنها منبع تأمین اعتبار این دو نهاد، مبالغ در نظر گرفته‌شده در بودجه ملی یا بودجه متفرقه است. این در حالی است که گزارش بودجه استانی در سال ۱۴۰۰ فاش کرد که این دو نهاد از منابع استانی نیز ارقام قابل‌ملاحظه‌ای دریافت می‌کنند.
تا پیش از این گزارش، تصور عمومی این بود که کل بودجه جاری سازمان زندان‌ها طبق لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ حدود ۲۷۰۰ میلیارد تومان است. اما بررسی گزارش بودجه استانی سال ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که علاوه بر این رقم، در بودجه استانی نیز ۲۳۲۴ میلیارد تومان اعتبارات جاری به ادارات کل زندان‌ها در استانها اختصاص داده شده است. به عبارتی، میزان هزینه واقعی سازمان زندان‌ها از بودجه عمومی، در واقع نزدیک به دو برابر تصور اولیه است.
همین روند را می‌توان برای نهاد دیگری نیز مشاهده کرد: سازمان تبلیغات اسلامی. بررسی داده‌های بودجه استانی سال ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که مبلغی بیش از آنچه در بودجه ملی برای این سازمان در نظر گرفته شده، در بودجه استانی به مراکز تبلیغات اسلامی استانها پرداخت می‌شود. اعتبارات هزینه‌ای (جاری) در نظر گرفته‌شده برای سازمان تبلیغات اسلامی در لایحه بودجه ۱۴۰۰ معادل ۳۶۱ میلیارد تومان است، اما در بودجه استانی نیز برای ادارات کل تبلیغات اسلامی و حوزه هنری، مجموعاً ۳۹۱ میلیارد تومان بودجه جاری اختصاص یافته است. به عبارتی، بودجه واقعی سازمان تبلیغات اسلامی بیش از دو برابر رقمی است که در نگاه اول به نظر می‌رسد.
بازخوانی بودجه استانی ۱۴۰۰، به عنوان تنها سند عمومی در دسترس از توزیع بودجه استانی، می‌تواند به ما در ترسیم تصویری واقعی‌تر از آنچه در بودجه ملی به نمایش گذاشته می‌شود کمک کند.
در لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ کل کشور، در مجموع ۲۲ هزار میلیارد تومان اعتبارات هزینه‌ای (عمومی) برای توزیع میان ۲۴ دستگاه اجرایی، اداره کل و نهاد استانی در نظر گرفته شده است. این بودجه صرفاً شامل منابع بودجه استانی است و شامل اعتبارات توزیع‌شده از محل بودجه ملی میان استان‌های کشور نمی‌شود.
این مقاله با همکاری ایران‌بودجه تهیه و منتشر شده است.
