نتیجه‌گیری: آموختن از تلاش‌ها و نگاه به آینده

نظارت و ارزیابی را می‌توان فعالیت‌های کلیدی برای ادامه روند تلاش مدنی دانست. این دو هم‌چنین امکان برآورد و سنجش تغییرات سیاسی بدست آمده را فراهم می‌کنند. در مسیر انجام کار، تلاش‌های مدنی شما اغلب نیاز به تنظیم و تجدید نظر بر اساس نتیجه درست و نادرست تلاش‌ها دارد.

نظارت و ارزیابی به فرآیند ثبت و نگه‌داری تلاش‌ها و آموخته‌های حاصل از هر فعالیت و/یا تاکتیک گفته می‌شود، که قادر است شما را به یک فعال موثرتر تبدیل کند.

برای مثال، ممکن است بخواهید اطلاعات جدید در خصوص مخاطب هدف خود را پیگیری و ارزیابی نمایید. این کار بر روی محتوای پیام شما تاثیر می‌گذارد. یا اینکه بخواهید تلاش‌های ناموفق را کنار گذاشته و تنها تلاش‌های ثمربخش را شناسایی و پیگیری کنید. علاوه بر این، بایستی تغییرات پدید آمده در موقعیت، علایق، دیدگاه‌ها و دانش مخاطب هدف نسبت به سیاست‌ها را ردگیری کنید. تلاش‌هایی که برای ارزیابی اهداف و شناسایی متحدان و مخالفان انجام داده‌اید، نقطه آغاز خوبی است که می‌تواند در فواصل منظم تکرار شود.

سنجش و ارزیابی کمک می‌کند تا میزان دست‌یابی به اهداف و نیز تاثیر نهایی ناشی از این تغییرات بر سلامت خود و همسایگان خود را برآورد نمایید.

اطلاعات گردآوری شده در مرحله پژوهش، دانش پایه‌ای خوبی را برای انجام این ارزیابی فراهم می‌کند. وقتی که یک قانون یا سیاست جدید به تصویب می‌رسد، تشخیص این‌که دقیقاً چه چیزی باعث اتخاذ چنین تصمیمی از سوی سیاست‌گذاران شده است، ممکن است کار آسانی نباشد. بنابراین ارزیابی این‌که تلاش‌های صورت گرفته در جریان فعالیت مدنی، چه نقشی در اتخاذ این تصمیم بر عهده داشته است، کار ساده‌ای نخواهد بود. نمودار زیر نشان دهنده برخی سوالات است که می‌تواند در ارزیابی تلاش‌های مدنی، به‌طور جدی مطرح شود.

سوالاتی برای ارزیابی طرح فعالیت مدنی
برگرفته از نوشتار CARE: ابزارها و راهنمایی‌ها در فعالیت مدنی 
ارزیابی تاثیر
  • آیا تغییر سیاست باعث بهبود کیفیت زندگی مردم شده است؟ چرا بله و چرا نه؟
  • آیا می‌توانید برای حمایت از یافته‌های خود سابقه و اطلاعات ارائه کنید؟
ارزیابی نتایج
  • آیا تغییر سیاستی که در پی تحقق آن بودید رخ داده است، یا اینکه آیا دورنمای موضوع بهتر از آن است که در گذشته بود؟
  • آیا سیاست‌های جدید به تصویب رسیده است، یا سیاست‌های منسوخ/مخالف تغییر یافته است؟ آیا وضع قانون در سطح ملی، منطقه‌ای و/یا محلی بوده است؟ چرا بله و چرا نه؟
  • کدامیک عامل/مانع موفقیت در تغییر سیاست مورد نظر شما شده: ایجاد، اصلاح یا تصویب سیاست‌ها؟
  • آیا پیش‌نویس قانون یا طرح پیشنهادی به‌طور رسمی در مجلس یا دیگر نهاد دولتی معرفی شده بود؟ آیا تصمیم رسمی گرفته شده بود؟
  • چه کسی تصمیم نهایی مبنی بر امکان/منع تغییر سیاست مورد نظر شما را گرفت؟
ارزیابی استراتژی
  • آیا مخاطبان هدف اولیه و ثانویه را به‌طور مناسب انتخاب کردید؟ آیا در طول راه ناچار به تغییر مخاطب فعالیت مدنی خود شدید؟ چرا بله و چرا نه؟
  • آیا پیام فعالیت مدنی شما دیدگاه‌ها یا آگاهی‌های مخاطب هدف‌تان در خصوص سیاست موضوعی را تغییر داد؟ موفق‌ترین پیام کدام بود و کدام‌یک در رساندن نقطه نظر شما ناموفق عمل کرد؟
  • آیا فعالیت مدنی شما در قالب یک ائتلاف انجام شد؟ مزایا/زیان‌های فعالیت مدنی در قالب یک ائتلاف چه بودند؟
  • آیا طرح فعالیت مدنی شما موجب افزایش آگاهی و علاقه عمومی به سیاست موضوعی شد؟
  • موانع عمده بر سر راه برنامه فعالیت مدنی شما چه بود؟ برای غلبه بر آن موانع چه کردید؟
  • از پیاده‌سازی استراتژی خود چه درس‌هایی برای استفاده در طرح‌های فعالیت مدنی آینده می‌گیرید؟

این نکته مهم را به یاد داشته باشید: هر بار که انجام یک فعالیت مدنی را بر عهده می‌گیرید، لزوماً به اهداف مورد نظر خود دست پیدا نمی‌کنید. به همین دلیل است که تعیین انتظارات و شناسایی اهداف کوتاه مدت و بلند مدت اهمیت پیدا می‌کند. اما در این میان، روابطی که پایه‌گذاری کرده‌اید و ایده‌های جدیدی که به اشتراک گذاشته‌اید، در تلاش‌های آینده برای تغییر سیاست‌هایی که نفع آن به جامعه می‌رسد حیاتی هستند. بنابراین از حرکت باز نایستید، شما تازه شروع کرده‌اید!