برای سنجش اعتبار اطلاعاتی که در منابع سنتی خبری پیدا میکنید باید به سه نکته توجه کنید:
- آیا به پیام اطلاعات مورد نظر، اعتماد دارید؟
- آیا به شخصی که پیام یادشده را نقل کرده است، اعتماد دارید؟
- آیا میتوانید به اعتبار کلی رسانهای که داستان را منتشر کرده است، اعتماد کنید؟
از یک مثال استفاده کنیم: تصور کنید که یک متخصص در مورد بازداشت شهروندان بهایی در تهران مقالهای بنویسد. متخصص به صورت کلی در مورد دستگیری و اتهامهای نسبت داده شده به بازداشتشدگان صحبت میکند، ولی در مورد جزئیات قانونی یا دلایل بازداشت صحبت نمیکند. متخصص به طور خلاصه از تاثیر این بازداشت بر سایر اعضای جامعه بهایی صحبت میکند. شما میخواهید ارزیابی کنید و ببینید که آیا میتوانید تمام یا قسمتی از این اطلاعات را برای مستندسازی خود درباره همین موضوع استفاده کنید.
۱. آیا میتوانید به اخبار رسانه سنتی اعتماد کنید؟
- بر اساس تحقیقاتی که انجام دادهاید، میدانید که بهاییان در ایران مورد پیگرد حکومت قرار میگیرند و دستگیر میشوند و متخصص این را به عنوان یک واقعیت تائید میکند.
- به این واقعیت خاص (دستگیری بهاییان در ایران)، میتوانید اعتماد کنید چون از منابع دیگر هم آن را شنیدهاید و دیگر رسانهها آن را تائید کردهاند.
- شما تصمیم میگیرید که به محتوای این خبر اعتماد کنید، ولی نمیتوانید به دلایلی که این متخصص برای دستگیری بهاییان آورده است، اعتماد کنید. زیرا، شما با کسانی صحبت کردهاید که بر این باورند دستگیری بهاییان، به دلیل باورهای مذهبیشان است.
۲. آیا میتوانید به متخصص اعتماد کنید؟
- متخصص مورد نظر، یک تحلیلگر شناخته شده در تهران است. شما نوشتههای وی را خواندهاید و نوشتههایش، مواضع مستقل وی را در زمینههای مختلف نشان میدهند.
- شما از نوشتههای متخصص مورد نظر، میدانید که او فردی محتاط است و از بیان مستقیم مواردی که بر ضد مواضع دولت و حکومت باشد، میپرهیزد.
- شما به این متخصص اعتماد میکنید و برخی از مطالب بیان شده از سوی او در گفتوگو را معتبر میشمارید. ضمن اینکه آگاه هستید که احتمالاً مسائل دیگری هم هستند که متخصص مورد نظر به علت نکات امنیتی بازگو نکرده است.
۳. آیا میتوانید به رسانه خبر مورد نظر اعتماد کنید؟
- شما میدانید که این ناشر- رسانه، یک سایت خبری محافظهکار است.
- شما میدانید هرچند این رسانه غیر دولتی است، ولی وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است.
- شما متوجه میشوید که نمیتوانید کاملاً به این منبع از لحاظ انتشار اطلاعات بیطرفانه درباره بازداشتها، اعتماد کنید. با این حال، اطلاعاتی را که به آنها اعتماد دارید به عنوان اطلاعات تائید نشده استفاده و سعی میکنید آنها را از طریق منابع قابل اعتمادتر بررسی کنید.