جامعه‌مدنی و سازمان ملل متحد (ادامه)

به‌منظور تأیید شدن به‌عنوان ناظرین جلسات شورای حقوق بشر، سازمان‌های غیر‌دولتی باید سمت مشاوره‌ای شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد را دارا‌باشند. این سازمان‌ها پس از تأیید ‌شدن به عنوان ناظر از مزایای ویژه‌ای در شورای حقوق بشر بهره‌مند می‌شوند. سازمان‌های مذکور می‌توانند:

• بیانیه‌های کتبی را پیش از جلسات به شورای حقوق بشر ارائه کنند؛
• در هنگام بررسی موارد مهم در دستور کار شورای حقوق بشر، مشارکت شفاهی داشته باشند؛
• در مباحثات، گفتمان‌های تعاملی، و بحث‌های گروهی مشارکت داشته باشند؛ و
• "رخدادهای موازی" را در زمینه مسائل مربوط به فعالیت‌های شورای حقوق بشر سازماندهی کنند.

با این‌حال، آن‌دسته از سازمان‌های غیر‌دولتی که این جایگاه را ندارند و همچنین کنشگران جامعه مدنی کماکان می‌توانند به روش‌های مختلف در روند کلی فعالیت‌های شورای حقوق بشر و مکانیسم های آن مشارکت داشته باشند. این روش‌ها در ادامه این درس تشریح می‌شوند.

کنشگران جامعه‌مدنی می‌توانند به‌صورت جمعی یا انفرادی به طرق زیر به گروه‌های ویژه دسترسی داشته و با آن ها همکاری کنند:

• ارسال پرونده‌های افراد برای گروه‌های ویژه؛
• ارائه اطلاعات و تحلیل درباره دغدغه‌های خاص حقوق بشر؛
• کمک کردن به گروه‌های ویژه برای بازدید از کشور هدف؛
• فعالیت در سطح محلی یا ملی برای حمایت، انتشار، پیگیری و پیاده‌سازی اقدامات گروه های ویژه؛
• دعوت از دست‌اندر‌کاران گروه‌های ویژه برای مشارکت در پروژه‌های خود؛ و
• ملاقات با دست‌اندر‌کاران در طول سال و مشارکت در نشست های سالانه آن ها.

در حال حاضر چهار معاهده بین‌المللی حقوق بشر فرایند دادخواهی فردی دارند: میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی، کنوانسیون مبارزه با شکنجه، کنوانسیون بین‌المللی رفع تبعیض نژادی و کنوانسیون رفع هر گونه تبعیض علیه زنان.

هدف از فرایند دادخواهی این است که الگوی سیستماتیک نقض حقوق بشر در یک کشور شناسایی شود. افراد، گروه‌ها یا سازمان‌های غیر‌دولتی دادخواست خود‌را در زمینه نقض گسترده و سیستماتیک حقوق بشر به آدرس مربوطه ارسال می‌کنند. این فرایند راه درست بررسی پرونده‌های فردی نیست، مگر این‌که این پرونده‌ها نشان‌دهنده الگویی از نقض‌های یکسان حقوق باشند.

دادخواست ابتدا توسط کارگروه ارتباطات بررسی می‌شود. اگر این کارگروه اتهامات را درست تشخیص دهد، با کشور مربوطه تماس حاصل میشود تا به اتهامات پاسخ گوید. سپس یکی از کارگروه‌های شورای حقوق بشر (کارگروه وضعیت خاص) دادخواست و پاسخ‌های کشور مذکور را بررسی کرده و توصیه‌هایی را به شورای حقوق بشر ارائه می‌کند.

شورای حقوق بشر می تواند از یکی از ابزارهای زیر استفاده کند:

• متوقف کردن بررسی‌ها در صورتیکه نیاز به اقدام دیگری نباشد؛
• ادامه دادن بررسی‌ها و درخواست اطلاعات بیشتر از کشور مذکور؛
• ادامه دادن بررسی‌ها و به‌کار گماردن یک متخصص مستقل برای نظارت بر شرایط و گزارش دهی به شورا؛
• متوقف کردن بررسی‌ها در فرایند دادخواهی محرمانه و آغاز بررسی‌های عمومی؛ یا
• درخواست از دفتر کمیساریای عالی حقوق بشر برای کمک به کشور مذکور.

هرچند که شرکت سازمان‌های غیر‌دولتی در جلسات کارگروه بررسی دوره‌ای جهانی و شورای حقوق‌بشر نیازمند دارابودن جایگاه مشاوره ‌ای نزد شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد است، کنشگران جامعه‌مدنی فاقد این اعتبارنامه نیز می‌توانند به روش‌های زیر در بررسی دوره‌ای جهانی مشارکت داشته باشند:

• مشارکت در جلسات مشاوره‌ای برگزار شده توسط دولت‌ها برای تنظیم گزارشات ملی در زمینه وضعیت حقوق بشر در کشور خود؛ و
• مشارکت در پیگیری وضعیت پیاده‌سازی نتایج بررسی‌ها.

سازمان‌های جامعه‌مدنی همچنین می‌توانند از بررسی دوره‌ای جهانی به عنوان یک ابزار نظارتی استفاده کنند. برخی از گروه‌های جامعه‌مدنی از بررسی دوره‌ای جهانی به‌عنوان نقطه شروع کار با سازمان ملل متحد استفاده کرده و گزارشاتی را در زمینه روند پایبندی دولت خود به مفاد بررسی دوره‌ای جهانی تهیه کرده‌اند. این گزارش‌ها به هیئت‌های مربوط به بررسی دوره‌ای جهانی و مسائل خاص حقوق بشر (مانند حقوق افراد با ناتوانی جسمی، آموزش و کار در پیمان‌نامه حقوق کودک) در سازمان ملل متحد ارائه می‌شوند. در ادامه با روند تهیه گزارشات بیشتر آشنا خواهید شد.