علاوه بر اصول شفافیت، شمولیت، پاسخگو بودن و اعتماد عمومی، برخی شرایط خاص و روندهای دیگر هم وجود دارند که به برگزاری انتخابات سالم می‌انجامد. هنگام نظارت بر انتخابات، مهم است در نظر بگیریم که قوانین و اقدامات درکشور در مقایسه با اصول بین‌المللی انتخابات آزاد در چه شرایطی قرار دارد. انتخابات گذشته ایران در مقایسه با اصول بین‌المللی چگونه بوده است؟
معلومات خود درباره برگزاری انتخابات درایران را در بخش زیر تست کنید. برای هربخش ، اصول بین‌المللی را بخوانید، بخش مربوطه در قانون انتخابات ریاست جمهوری ایران را بخوانید و بعد درباره اینکه آیا روند انتخابات در ایران با این استاندارها همخوانی دارد فکر کنید. شما همچنین می‌توانید قانون انتخابات ایران را با اصول بین‌المللی مقایسه کنید تا مشخص شود چقدر این قانون با اصول بین‌المللی همخوانی دارد.
| اصول بین‌المللی | قانون انتخابات ریاست جمهوری ایران | رویه جاری در ایران؟ |
|---|---|---|
| وجود شهروند آگاه و درگیر با انتخابات حیاتی است. شهروند حق دارد تا بدون دخالت دیگران نظر سیاسی داشته باشد و حق دارد اطلاعاتی که به او در تصمیم‌گیری برای انتخابات کمک می‌کند را جستجو کرده، دریافت کند و یا در اختیار دیگران قرار دهد. | شهروند حق دارد که رأیش را مخفیانه به صندوق بیاندازد، درباره انتخابات آموزش ببیند و حق دارد بدون ترس، مداخله و یا ارعاب رأی دهد. | بنا به تجربه شما آیا رأی‌دهنده ایرانی می‌تواند به طور آزادانه نظر سیاسیش را بیان کرده، بدون ترس از ارعاب (از طریق رسانه‌های چاپی، گردهم‌آیی‌های عمومی، اینترنت و یا شبکه‌های اجتماعی) به جستجوی اطلاعات سیاسی بگردد؟ |
| دوره تبلیغات غیرخشونت‌آمیز و منصفانه به همه نامزدها اجازه می‌دهد تا با فرصتی برابر برای انتخابات شدن تلاش کنند. شرایط نامزدی در انتخابات باید مبنایی منطقی و موجه داشته باشد. ستادهای انتخاباتی باید به جای ارعاب یا تهدید وارد دیالوگ و بحث با یکدیگر شوند. رسانه‌ها باید به شهروند اطلاعاتی غیر جانبدارانه درباره نامزدها ارائه کنند تا او بتواند تصمیمی منصفانه بگیرد. | کسی‌که می‌خواهد به عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شود باید رجل مذهبی، سياسی، ایرانی الاصل و تابع كشور جمهوری اسلامی ايران، مدیر و مدبر، دارای حسن سابقه و امانت و تقوی، مؤمن و معتقد به مبانی جمهوری اسلامی ايران و مذهب رسمی كشور باشد (ماده ۳۵). شورای نگهبان باید صلاحیت داوطلبی که ثبت‌نام کرده را تأیید کند. در طول دوره مجاز تبلیغات نامزدها نباید به یکدیگر تهمت بزنند یا دست به اقدامی بزنند که نتیجه انتخابات را خدشه‌دار کند. | آیا باور می‌کنید که شروط مدیر و مدبر بودن و دارا بودن حسن سابقه و امانت و تقوی نامزدها روشن و به طور عینی منطبق با استانداردهای بین‌المللی است؟ یا اینکه چنین شروطی را می‌توان به شیوه‌ای نا هم‌خوان و نا برابر و درمورد نامزدهای مختلف اعمال کرد؟ |
| برگزاری انتخابات از نظر تدارکات کاری چالش‌برانگیز و هزینه‌بر است. علاوه بر این اگر برگزارکنندگان انتخابات بی‌طرف نباشند، می‌توانند به شکلی غیرعادلانه نتایج انتخابات را به سود نامزد یا نامزدهایی خاص تغییر دهند. بنابراین وجود نهادی مستقل که به خوبی سازماندهی شده، شفاف و بی‌طرفانه انتخابات را مدیریت کند برای سلامت روند انتخابات ضروری است. | وزارت کشور مسئول اصلی برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری است. این کار از طریق ایجاد کمیته اجرایی انتخابات که مسئول مدیریت انتخابات در سطح محلی و مرکزی است، ارائه اطلاعات درباره انتخابات به عموم و تجمیع نتایج آراء انجام می‌شود. شورای نگهبان مسئول نظارت بر تمامی مراحل انتخابات است و اختیار دارد تا هر جنبه‌ای از روند انتخابات را تایید و یا رد کند (ماده ۸). | آیا شورای نگهبان و وزارت کشور نهادهای مستقل سیاسی هستند؟ آیا این نهادها انتخابات‌های پیشین را به شیوه‌ای بی‌طرفانه برگزار کرده‌اند؟ |
| شمارش و تجمیع آراء انتخابات روندی پیچیده است که غالبا باعث تنش عمومی و تردید می‌شود. از این رو نهاد برگزارکننده انتخابات باید اطمینان حاصل کند که نتایج در اسرع وقت و به طور شفاف و دقیق تجمیع شوند. | قانون انتخابات به طور صریح روند شمارش آراء و تجمیع نتایج را قید نکرده است. در حالی که کمیته‌های مرکزی و محلی مسئول تعیین محل شعب اخذ رأی و نظارت بر انتخابات در سطح محلی هستند. وزارت کشور مرجع نهایی تضمین دقت انتخابات است (ماده ۳۱). | آیا در انتخابات‌های گذشته تجمیع آرأ به شکلی انجام شده که باعث ایجاد اعتماد به نتایج شده باشد؟ آیا روند تجمیع آرأ به طول کامل برای مردم علنی و شفاف است؟ |
| شکایت و نزاع انتخاباتی باید توسط نهادی مستقل و بی‌طرف رسیدگی شود. تصمیم در این زمینه باید به سرعت گرفته شده، روند رسیدگی به آن باید علنی و برای نامزدها و رأی‌دهنده مشخص باشد. | در تمام دوره پیش از انتخابات و تا دو روز پس از انتخابات کمیته‌های اجرایی مسئول رسیدگی به شکایات هستند (ماده ۸۰). پس از آن کمیته‌های اجرایی شکایات را تسلیم شورای نگهبان کرده تا در مورد آن اظهار نظر کند. شورای نگهبان نظرش را به وزارت کشور گزارش می‌دهد (ماده ۷۹). | رابطه بین وزارت کشور، شورای نگهبان و کمیته اجرایی درعمل چگونه است؟ آیا آن‌ها قادرند به طور مستقل و بی‌طرفانه تصمیم بگیرند؟ از آن‌جا که نتایج در بین چند نهاد حکومتی به بالای سلسله مراتب اداری ارسال می‌شود، آیا امکان آن وجود دارد که گزارش‌ها دست‌چین شوند؟ |
پرسش ۲-۱
کدام نهاد مسئول اداره انتخابات در شعبه اخذ رأی است؟
- شورای نگهبان
- کمیته اجرائی منطقه
- روزنامه نگاران
- روحانیون