در متون حقوقی و سیاستگذاری دو عبارت «آزادی اطلاعات» و «حق دسترسی به اطلاعات» به حق شهروند در دسترسی به اطلاعات عمومی اشاره دارد. او برای شرکت مؤثر در تصمیم‌گیری‌های عمومی و نظارت بر عمل‌کرد مقامات ملی و محلی باید به اطلاعات مربوط به برنامه‌های اقتصادی و عمرانی و اجتماعی دسترسی داشته باشد. آگاهی از نحوه اختصاص بودجه و مجوزهای عمومی و تاریخچه تصمیم‌گیری‌های مربوط به امور عمرانی مردم را قادر می‌کند تا از مقامات پرسش‌گری کرده و مدام به مسئولین خاطرنشان می‌کند که عمل‌کردشان زیر ذره بین نظارت عمومی قرار دارد و همیشه باید پاسخ‌گو باشند. بیش از ۱۲۰ کشور تا سال ۱۴۰۲ هجری شمسی قوانینی خاص را برای تضمین حق دسترسی شهروند به اطلاعات عمومی تدوین کرده‌اند. ایران قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات را در سال ۱۳۸۷ تصویب کرد اما اجرای آن تا سال ۱۳۹۶ و شروع به کار سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات متوقف ماند. در زمان نوشتن این متن بنا به آمار رسمی ۱۸۲۹ دستگاه در سامانه فعال هستند. علاوه بر قانون و آیین‌نامه‌های اجرایی، به تدریج شیوه‌نامه‌های اجرایی مختلفی هم تدوین شده‌اند تا مشکلات اجرای قانون در عمل برطرف شود. این راهنما قصد دارد به صورت گام به گام و روشن فرآیند درخواست دسترسی به اطلاعات عمومی را برای شهروندی که به دنبال آن است که با آگاهی از جزئیات روند تصمیم‌گیری‌ها برای بهبود امور تلاش کند توضیح دهد. این راهنما شرح می‌دهد از کدام نهاد می‌توان درخواست اطلاعات کرد؟ امکان درخواست کدام اطلاعات وجود دارد؟ در صورت رد شدن درخواست چه گونه می‌توان اعتراض کرده و اجرای حق قانونی خود را پیگیری کرد. اگر شما هم به دنبال آن هستید که از حق قانونی دسترسی به اطلاعات عمومی به مؤثرترین شکل ممکن استفاده کنید «راهنمای جامع درک و استفاده از امکانات قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات» برای شما نوشته شده است.
نسخه کامل راهنما را در قالب پی‌دی‌اف از طریق لینک زیر دانلود کنید. علاوه بر خود راهنما پیوست‌هایی هم در پایان اضافه شده است تا خواننده بتواند به متن اصلی قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات، آیین‌نامه‌ها و شیوه‌نامه‌های مرتبط هم دسترسی داشته باشد.
